BSMM Bukan Sekadar Persatuan Sekolah: Ini Peranan Sebenar Mereka Dalam Bencana Negara

Ilustrasi oleh ChatGPT, Ghibli Style, Letupan Gas di Putra Heights

Artikel ini adalah kemas kini artikel pada tahun 2022 iaitu "Macam Mana PBSM Boleh Masuk Kawasan Bencana? Bukan ke PBSM ni NGO?": https://www.azaraslan.com/2022/12/macam-mana-pbsm-boleh-masuk-kawasan.html. alert-info

Assalammualaikum wbt dan salam sejahtera semua. Apabila bencana melanda, rakyat Malaysia sering berpaling kepada pasukan penyelamat dan agensi kerajaan untuk bantuan. Namun, di sebalik tabir, ada satu badan kemanusiaan yang memainkan peranan penting dalam setiap fasa bencana — Bulan Sabit Merah Malaysia (BSMM).

BSMM adalah badan kemanusiaan, dan mempunyai peranan yang sangat penting dalam negara, malah merupakan ahli rangkaian kemanusiaan terbesar di dunia iaitu International Federation of Red Cross and Red Crescent Society (IFRC). BSMM juga bertindak sebagai badan sokongan kerajaan (auxiliary body to the government) dalam membantu hal bencana, krisis dan kesihatan.

Walaupun BSMM cukup dikenali di sekolah sebagai persatuan kokurikulum, peranan sebenar organisasi ini jauh lebih besar dan menyeluruh, selaras dengan mandat di bawah Akta 540 serta Arahan NADMA No. 1 yang menggantikan Arahan MKN No. 20 mulai 1 Ogos 2024.

• NADMA: National Disaster Management Agency
• MKN: Majlis Keselamatan Negara

Dalam dokumen penting ini, Bulan Sabit Merah Malaysia (BSMM) terus diiktiraf dalam ekosistem pengurusan bencana Malaysia.

Arahan NADMA No. 1

Arahan NADMA No. 1: Perubahan Strategik Pengurusan Bencana

Dokumen ini menekankan pendekatan Whole-of-Government (WGA) dan Whole-of-Society (WGS), menuntut kolaborasi erat antara agensi kerajaan, NGO, akademia, komuniti dan sektor swasta. BSMM ditempatkan di bawah Kluster Kesihatan dan Perubatan bersama Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM) dan badan bukan kerajaan kesihatan yang lain.

Peranan BSMM dalam Operasi Bencana

Antara fungsi utama BSMM ialah:

• Membantu tugasan Jabatan Kebajikan Masyarakat (JKM) seperti:
• Menyelenggarakan pusat-pusat pemindahan
• Memasak dan menghidangkan makanan
• Mengedarkan barangan keperluan seperti pakaian, selimut
• Menjalankan pendaftaran
• Pemulihan kepada mangsa bencana
• Membantu lain-lain agensi dalam menyelamat dan memindahkan mangsa bencana.
• Menyediakan rawatan awal dan pertolongan cemas di lapangan.
• Membantu KKM dalam memberi pertolongan kecemasan serta lain-lain bantuan kecemasan dan kesihatan di pusat pemindahan.
• Menjalankan tugas-tugas pasca bencana.

Rujuk Arahan NADMA No. 1:

Zon Merah, Kuning atau Hijau: BSMM Bertugas di Zon Mana?

Dalam pengurusan bencana, kawasan dikategorikan ke tiga zon iaitu zon merah, zon kuning dan zon hijau. Berikut adalah penerangan bagi setiap zon:

🟥 Zon Merah (Red Zone) – Kawasan Risiko Tinggi

Kawasan paling hampir atau terlibat terus dengan bencana — banjir besar, tanah runtuh, ribut taufan.

Siapa ahli BSMM yang boleh masuk?

• Hanya anggota BSMM yang terlatih & tersenarai dalam penugasan rasmi.
• Wajib lengkap PPE & peralatan menyelamat.
• Perlu berada bawah arahan agensi utama seperti Bomba dan Angkatan Tentera Malaysia (ATM)
• Biasanya terdiri daripada pasukan RDS (Rapid Deployment Squad), pasukan USAR (Urban Search and Rescue), Emergency Response Team (ERT), State Disaster Response Team (SDRT)

🟨 Zon Kuning (Yellow Zone) – Kawasan Tindakan Sokongan

Berhampiran zon bencana — tempat transit mangsa, kawasan rawatan awal atau pusat bantuan.

Peranan BSMM:

• Rawatan pertolongan cemas
• Penilaian awal kesihatan mangsa
• Sokongan logistik & agihan bantuan
• Menyediakan keperluan kecemasan

🟩 Zon Hijau (Green Zone) – Kawasan Selamat / PPS

Biasanya pusat pemindahan sementara (PPS) atau lokasi kawalan operasi.

BSMM bertindak dalam memberi:

• Sokongan kesihatan asas
• Penjagaan kanak-kanak, OKU, warga emas
• Mental Health & Psychosocial Support - MHPSS (bantuan trauma & kesihatan mental)
• Sukarelawan pengurusan logistik
• Mass cooking

Pengurusan Bencana di Tempat Kejadian Mengikut Zon

Carta Peranan Agensi Yang Terlibat Dalam Pengurusan Bencana di Tempat Kejadian

Pengalaman saya di PPS SK Alam Megah 3 (SKAM3), Tragedi Banjir Shah Alam, 2021

Siapa Dalam BSMM Yang Boleh Sertai Operasi Bencana?

Tak semua ahli BSMM boleh turut serta (untuk zon-zon tertentu). Ada kelayakan tertentu yang perlu dipenuhi seperti:

• Ahli Dewasa (Adult Volunteers)
• Pasukan terlatih seperti Rapid Deployment Squad (RDS) / Emergency Response Unit or Team (ERU atau ERT) / Urban Search and Rescue Team (USAR), untuk zon merah dan kuning.
• Ahli BSMM yang mengikuti Kursus Bantuan Bencana dan Operasi (BBOM).
• Mempunyai kad pengenalan BSMM aktif & rekod keahlian sah.
• Ahli BSMM yang mempunyai sijil Pertolongan Cemas Asas (PCA) / Pertolongan Cemas Lanjutan (PCL).

*Pelajar sekolah (unit kokurikulum) tidak dibenarkan masuk kawasan bencana aktif.

Boleh Ke Bantu Walaupun Tiada Sijil atau Kepakaran?

Ramai yang tertanya-tanya, adakah seseorang yang tiada sijil atau kepakaran khusus dalam pengurusan bencana masih boleh membantu semasa kejadian? Jawapannya: boleh. Namun, penglibatan mereka akan dihadkan kepada zon hijau sahaja — iaitu kawasan yang lebih selamat dan jauh daripada risiko secara langsung.

Di zon ini, sukarelawan tanpa latihan formal akan ditempatkan di bawah pemantauan pegawai bertugas atau rakan senior, bagi memastikan keselamatan dan keberkesanan tugasan. Antara peranan yang biasa diberikan termasuklah membantu bahagian logistik, pengagihan barangan keperluan, serta tugasan di bawah Jabatan Kebajikan Masyarakat (JKM). Jika mempunyai kemahiran memasak, sukarelawan juga boleh membantu di dapur menyediakan makanan untuk mangsa dan petugas.

BSMM Juga Ada Pasukan Elit: RDS / USAR

Sekiranya polis, tentera dan bomba mempunyai pasukan elit mereka tersendiri, Bulan Sabit Merah Malaysia (BSMM) juga tidak terkecuali. BSMM menubuhkan Rapid Deployment Squad (RDS) sebagai pasukan khas yang boleh digerakkan segera ke lokasi bencana.

Menariknya, RDS bukanlah satu pasukan yang baharu. Ia pada asalnya dikenali sebagai Emergency Response Unit (ERU) sekitar awal 1990-an. Pada waktu itu, tugas utama ERU adalah bekerjasama dengan Dewan Bandaraya Kuala Lumpur (DBKL) dan Jabatan Bomba Malaysia dalam operasi bantuan kecemasan, terutamanya di kawasan Lembah Klang. Seramai 20 anggota staf BSMM telah dilatih ketika itu, dengan kerjasama Jabatan Perkhidmatan Bomba Malaysia (kini dikenali sebagai Jabatan Bomba dan Penyelamat Malaysia - JBPM) dan Skuad Menyelamat DBKL.

Kemudian, pada tahun 2004, pasukan ini menjalani penjenamaan semula — ERU ditukar kepada Rapid Deployment Squad (RDS). Nama ini kemudian sekali lagi dikemas kini kepada Unit Khas Mencari dan Menyelamat Squad Gerak Cepat atau Urban Search and Rescue, Rapid Deployment Squad (RDS), selaras dengan perubahan pada silibus latihan dan sistem operasi yang lebih moden dan berstruktur.

Untuk menjadi anggota RDS, seseorang perlu memenuhi syarat kelayakan tertentu dan melalui latihan yang mencabar dari segi fizikal, mental, dan emosi. Hanya individu yang benar-benar bersedia dan berdaya tahan akan layak menyertainya.

Berikut adalah syarat kelayakan untuk rujukan:

Bagi mendapatkan gambaran yang lebih jelas tentang pengoperasian pasukan ini, anda boleh menonton video dokumentari rasmi BSMM melalui pautan berikut: https://www.youtube.com/watch?v=3ftoEPyP23g&t=99s

Penglibatan RDS Dalam Bencana

Pasukan Rapid Deployment Squad (RDS) BSMM telah banyak terlibat dalam operasi bencana besar di Malaysia dan luar negara (antaranya Indonesia, Pakistan, Filipina, Nepal). Di Malaysia, berikut adalah antara operasi yang RDS terlibat:

• Tragedi Kilang Mercun Bright Sparklers, Selangor (1990): Antara misi kecemasan terawal yang disertai oleh pasukan.
• Kondominium Highland Towers Runtuh (1993): Menyokong operasi menyelamat salah satu tragedi paling tragis negara.
• Tanah Runtuh Hill View (2002): Membantu pasukan SAR dalam misi menyelamat mangsa.
• Banjir Besar Johor (2006–2007): Terlibat dalam operasi menyelamat dan bantuan kecemasan.
• Tanah Runtuh Rumah Anak Yatim Hulu Langat (2011): Menyertai misi mencari dan menyelamat mangsa tragedi.
• Jambatan Runtuh di Mid Valley (2016): Turut serta dalam operasi SAR bersama agensi lain.

SDRT / DDRT

Selain itu, BSMM turut mempunyai State Disaster Response Team (SDRT) dan District Disaster Response Team (DDRT) di peringkat negeri dan daerah, yang berperanan untuk memberikan respon pantas apabila berlaku bencana di kawasan masing-masing. Pasukan Ambulans BSMM juga bersedia digerakkan sebagai sokongan perubatan ketika kecemasan berlaku.

Antara Sumbangan BSMM Dalam Bencana di Malaysia

Letupan Gas Putra Heights - Sumber: Malaysian Red Crescent

1. Letupan Gas di Putra Heights (April 2025)

Pada 1 April 2025, satu letupan besar berlaku di Putra Heights, Subang Jaya, Selangor, akibat kebocoran paip gas Petronas, mengakibatkan kebakaran besar dengan api setinggi 30 meter dan suhu mencecah 1,000 darjah Celsius. Insiden ini menyebabkan 145 orang cedera dan lebih 200 rumah terjejas. ​

BSMM segera menggerakkan pasukan respons kecemasan untuk membantu mangsa yang terjejas. Mereka menyediakan bantuan perubatan kecemasan dan sokongan psikososial (MHPSS - Mental Health & Psychosocial Support) kepada mangsa yang terkesan. ​

Banjir Johor Mac 2025 - Sumber: Malaysian Red Crescent

2. Banjir di Johor (Mac 2025)

Banjir yang melanda Johor pada Mac 2025 menyebabkan lebih 10,000 individu terpaksa dipindahkan. BSMM segera menggerakkan sukarelawan dan menyediakan bantuan kecemasan kepada mangsa yang terjejas.

Tanah Runtuh Batang Kali - Sumber: Malaysian Red Crescent

3. Tanah Runtuh di Batang Kali (Disember 2022)

Pada 16 Disember 2022, satu kejadian tanah runtuh berlaku berhampiran Batang Kali, Selangor, yang menimbus tapak perkhemahan di Father's Organic Farm. Tragedi ini mengorbankan 31 nyawa dan 61 orang berjaya diselamatkan. ​

BSMM bertindak balas menyokong operasi mencari dan menyelamat dengan menyediakan bantuan perubatan dan sokongan psikososial kepada mangsa yang terselamat di lokasi kejadian. 

Banjir Shah Alam - Sumber: Malaysian Red Crescent

4. Banjir di Shah Alam (Disember 2021)

Pada bulan Disember 2021, hujan lebat berterusan menyebabkan banjir besar di Shah Alam, khususnya di Taman Sri Muda, di mana paras air mencapai paras pinggang. ​

BSMM menubuhkan pangkalan perubatan untuk memberikan bantuan perubatan kecemasan kepada mangsa banjir di Shah Alam. Mereka juga menyediakan sokongan logistik dan bantuan kemanusiaan kepada penduduk yang terjejas. ​

Tragedi Highland Towers - Sumber: Malaysian Red Crescent

​5. Tragedi Highland Towers (11 Disember 1993)

Tragedi ini merupakan salah satu bencana bangunan paling dahsyat dalam sejarah Malaysia, mengorbankan 48 nyawa. ​

Bulan Sabit Merah Malaysia (BSMM) merupakan antara pasukan bantuan terawal tiba di lokasi tragedi runtuhan Highland Towers. Dalam tempoh sejam pertama selepas kejadian, pasukan sukarelawan BSMM segera digerakkan untuk memberi bantuan kecemasan kepada mangsa yang terselamat, termasuk rawatan perubatan, sokongan psikososial kepada keluarga mangsa, dan bantuan logistik kepada pasukan penyelamat lain.

Berminat Nak Jadi Ahli BSMM?

BSMM terbuka untuk semua – tak kira latar belakang, umur atau pengalaman. Ramai yang ingat nak sertai BSMM kena ada ilmu perubatan atau paramedik, tapi itu cuma mitos. Kalau ada, memang satu kelebihan. Tapi kalau tak ada pun, BSMM menyediakan latihan seperti kursus pertolongan cemas asas / lanjutan (PCA / PCL), kursus bantuan bencana dan operasi menyelamat (BBOM) dan banyak lagi.

Jadi, jikalau anda ingin terlibat dalam pengurusan bencana sebenar — inilah peluang anda. Sertai BSMM, dan jadilah wira dalam dunia sebenar. Daftar sebagai ahli BSMM di: www.mrcscommunity.org.my

Kesimpulan

Peranan Bulan Sabit Merah Malaysia (BSMM) dalam pengurusan bencana bukan sekadar sokongan – ia adalah nadi penting dalam memastikan bantuan kemanusiaan sampai tepat pada masanya, kepada mereka yang paling memerlukan. Dari bencana banjir, tanah runtuh, hingga tragedi letupan, BSMM telah membuktikan kecekapan, kesediaan dan keberanian mereka di lapangan.

Yang lebih penting, penyertaan dalam BSMM terbuka kepada semua – tak perlu jadi doktor, jururawat, atau pakar menyelamat. Dengan semangat sukarelawan dan latihan yang disediakan, sesiapa pun boleh menjadi wira.

BSMM adalah simbol harapan, kemanusiaan dan tindakan. Ayuh, jadilah sebahagian daripada mereka yang bukan hanya melihat – tetapi tampil membantu.

Selaras dengan lagu BSMM,

Di Mana Jua Adanya Sengsara,
Di Sana Ada Kita,
Di Darat Dan Laut Kita Bersedia,
Walaupun Diancam Bahaya.

Mana yang belum tahu, ini adalah ilmu baharu buat anda.

Semoga semua petugas bencana yang terlibat dalam Operasi Gas (secara langsung mahupun tidak langsung), dan mangsa di Putra Heights serta kawasan sekitar, dipermudahkan urusan, dan dikurniakan kesihatan berpanjangan.

Sekian, terima kasih.

Ahmad Azeem bin Ahmad Raslan

Mantan Pengerusi Jawatankuasa Belia
Bulan Sabit Merah Malaysia Daerah Petaling

#Azaraslan #BSMM #SDRT #Bencana

Rujukan:

Arahan NADMA No. 1: https://download3.jasra.org.my/pdf/Arahan_NADMA_No%201-1_Ogos_2024_[FINAL].pdf

Arahan Majlis Keselamatan Negara (MKN) No. 20: https://www.ump.edu.my/doc/arahan-mkn-no.20-semakan-semula-09_02_2013.pdf

Akta 540 Persatuan Bulan Sabit Merah Malaysia Diperbadankan) 1965: https://www.rcrc-resilience-southeastasia.org/wp-content/uploads/2017/12/Malaysian-Red-Crescent-Incorporation-Act-1965.pdf